Windenergie: Beperk de milieurisico’s

Dit artikel is eerder gepubliceerd op Commercial Risk Europe

De mogelijke voordelen van hernieuwbare energiebronnen zoals wind, zon, waterkracht, getijden en aardwarmte zijn algemeen bekend. Hieronder vallen onder andere een lagere uitstoot van broeikasgassen, de diversificatie van de energievoorziening en een verminderde afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Daarnaast kan de groei van deze energiebronnen de werkgelegenheid stimuleren door het creëren van banen in nieuwe ‘groene’ technologieën.

Het is dan ook nauwelijks verbazend dat de sector voor hernieuwbare energie in de afgelopen jaren sterk gegroeid is nu beleggers over de hele wereld hier meer aandacht aan zijn gaan besteden. Volgens de meest recente gegevens van Eurostat steeg het aandeel van de in de Europese Unie (EU) geproduceerde hernieuwbare energie van 9,6% in 2004 naar 19,7% in 2019, slechts 0,3% minder dan het doel van 20% voor 2020. Wind en waterkracht namen in het jaar 2019 twee derde van alle uit hernieuwbare bronnen opgewekte energie voor hun rekening (beide 35%). De groei van deze sector brengt ook een toenemend risico met zich mee. Deze risico’s zijn vaak onderbelicht en worden soms onderschat.

Milieueffecten

Als voorbeeld belichten we de risico’s voor het milieu die voortkomen uit de bouw en exploitatie van windenergie. Hoewel windenergie een vorm van schone energie is met een kleine milieuvoetafdruk, zeker in vergelijking met de energie die uit fossiele brandstoffen wordt geproduceerd, zijn er toch een aantal potentiële nadelige effecten.

Sommige hiervan liggen voor de hand. Er bestaan zorgen over het door de turbinebladen geproduceerde lawaai en de visuele impact op het landschap. Ook is er het potentiële gevaar van schade aan de plaatselijke fauna; zo kunnen vogels en vleermuizen om het leven komen doordat ze in draaiende turbinebladen vliegen. Bovendien worden windparken op het land vaak gebouwd op afgelegen, vanuit milieuoogpunt gevoelige locaties. Deze liggen ver van steden waar de elektriciteit nodig is, waardoor transportleidingen aangelegd moeten worden.

De meest impactvolle, maar vaak onderschatte risico’s, hebben juist te maken met de bouw van windenergiebronnen. De exploitatie van windenergie is complex en het doorsnee windpark wordt ontworpen op een levensduur van ongeveer 20 jaar.

Tijdens de bouwfase brengt de installatie van turbines het risico van het lekken van olie of andere brandstoffen met zich mee. Dit kan leiden tot een potentiële verandering van de hydrologie van het oppervlakte- en grondwater in gevoelige omgevingen. Op zee gebouwde windparken moeten met het vasteland verbonden worden. Hierbij speelt een significant risico omdat nieuwe verbindingskabels naast en over het grote aantal reeds op de zeebodem aanwezige kabels en leidingen heen gelegd dienen te worden, zonder dat er een kabel of leiding breekt. Bovendien vormen de mobiele tanks die tijdens het bouwproces gebruikt worden voor het vervoer van brandstof naar bouwplatforms een extra bedreiging.

Zodra ze operationeel zijn, kunnen windparken net als andere soorten energievoorzieningen last hebben van storingen en kapotte onderdelen, dient de mechanische werking regelmatig nagekeken te worden en vergen ze onderhoud. Lekkages in de transformator en weglekkende olie uit turbines of mobiele tanks en apparatuur kunnen een risico van vervuiling met zich meebrengen voor land, water en fauna. Windparken kunnen aan extreme weersomstandigheden blootgesteld worden en turbinebladen kunnen in brand vliegen.

Er zijn al veel dure lessen geleerd door energiebedrijven die aansprakelijk gesteld werden voor schade als gevolg van natuurbranden. Zo betaalde het Amerikaanse nutsbedrijf Pacific Gas and Electric Company in 2019 zo’n 13,5 miljard dollar voor het schikken van individuele claims in verband met de natuurbranden van 2017 en 2018 en de brand in het Californische district Butte in 2015. Dit was een bedrag nog bovenop een schikking van een miljard dollar met steden, districten en andere overheidsinstanties en een akkoord van 11 miljard dollar met verzekeraars in verband met de natuurbranden van 2017 en 2018 in Californië. Exploitanten van windparken doen er goed aan om op hun tellen te passen.

Naleving van regelgeving

Naast milieurisico’s zijn er administratieve procedures die gevolgd moeten worden om de ontwikkeling van windparken goedgekeurd te krijgen. In Europa dienen nationale, regionale en lokale overheden voor al hun plannen en programma’s met windenergie Milieu Effect Rapportages uit te voeren. Hierbij worden eventuele nadelige gevolgen voor het milieu geëvalueerd. In Nederland volgen we de strikte Europese regelgeving om de natuur en met name de biodiversiteit te beschermen. De Habitatrichtlijn, Vogelrichtlijn en Kaderrichtlijn Water bieden autoriteiten veel houvast om windparkbouwers en -exploitanten te controleren en indien nodig te handhaven. Een verontreiniging of verstoring kan leiden tot stevige aansprakelijkheidsclaims en langdurige monitorings- en juridische trajecten. Een milieuaansprakelijkheidsverzekering kan dekking bieden in geval van een claim bij een veronderstelde verontreiniging. Het hoeft niet alleen om een verontreiniging te gaan, het kan ook het beschadigen van beschermde soorten door zwaar materieel betreffen. Een dergelijke verzekeringsoplossing vergoedt eveneens verweerkosten.

Risicomanagers kunnen hun risico’s beheersen en beperken door ervoor te zorgen dat er een getest noodplan is voor het bestrijden van vervuiling in geval van een incident. Dergelijke plannen worden weliswaar vaak ontwikkeld, maar het belangrijkste wordt veelal pover het hoofd gezien. Het is essentieel dat het juiste medewerkers getraind worden om met het plan te werken én dat de werking van het plan voldoende getest wordt.

Een verzekering kan een aanvulling zijn op de al aanwezige financiële bescherming van het bedrijf. Voor risicobeheerders is het van belang dat zij begrijpen hoe de diverse verzekeringspolissen in werking treden in het geval van een milieu-incident en dat zij vertrouwd zijn met de geboden dekking en eventuele niet verzekerde risico’s. Regelmatig zien wij aanzienlijke gaten in bestaande dekkingen, omdat traditionelere algemene aansprakelijkheids- of brandpolissen de gevolgen van vervuiling uitsluiten of beperken. Een specialistische milieuaansprakelijkheidsverzekering is daarom vaak een must.

De sector zal naar verwachting blijven groeien. De bereidheid van bedrijven om in windenergie te investeren is toenemend en overheden kijken kritisch naar hun energiemarkten om integratie van hernieuwbare energiebronnen te realiseren en de meeste waarde te creëren. Exploitanten van windenergie dienen daarom naast de kansen, ook de risico’s in het oog te houden.